Καλώς ορίζουμε τον Ιούλιο, έναν απόλυτα καλοκαιρινό μήνα, με τον ήλιο να λάμπει και τη θάλασσα να υποδέχεται μικρούς και μεγάλους! 🙂

Ωστόσο, πέρα από τη θάλασσα, ο Ιούλιος είναι και αυτός ένας μήνας, που στην πλούσια μας λαογραφία έχει την τιμητική του! Ας δούμε κάποια χαρακτηριστικά του μήνα αυτού…

Η προέλευση του ονόματος!

Ο Ιούλιος πήρε το όνομά του, από τον Ιούλιο Καίσαρα, δημιουργό του Ιουλιανού Ημερολογίου! Πιο συγκεκριμένα μετονομάσθηκε από «Κουϊντίλιος» σε «Ιούλιο» το 44π.Χ. από τον Μάρκο Αντώνιο, στενό φίλο του Ιουλίου Καίσαρα, σε ανάμνηση των υπηρεσιών που ο τελευταίος πρόσφερε στη Ρώμη. Είναι ο έβδομος μήνας του Γρηγοριανού (Νέου) Ημερολογίου, με διάρκεια 31 ημέρες!

Ιούλιος-Τσαρούχης

Οι ονομασίες και οι αγροτικές εργασίες του μήνα!

Ένα όνομα που έχει πάρει ο Ιούλιος και έχει περάσει μέσα σε παροιμίες και γνωμικά, είναι το: Αλωνάρης, γιατί ήταν η περίοδος που ο γεωργός έκανε αυτή τη σκληρή δουλειά, το αλώνισμα. Λέγεται και σταφυλογυαλιστής, γιατί οι ρώγες των σταφυλιών αρχίζουν και γυαλίζουν. Θα τον ακούσουμε επίσης σαν Φουσκόμηνα γιατί φουσκώνουν τα σύκα και τέλος, είναι γνωστός και με τις ονομασίες Δευτερογιούλης, Λιοτρόπης, Χορτοθέρης και Αηλιάτης.

Το αλώνισμα

Θα σταθούμε όμως στην αγροτική εργασία του αλωνίσματος, μια σπουδαία και συνάμα δύσκολη δουλειά για τον γεωργό αλλά και όλη του την οικογένεια.

Μετά το θέρισμα του σταριού, οι γεωργοί έκαναν τα δεμάτια. Τα δεμάτια μεταφέρονταν σε συγκεκριμένα μέρη πρώτα μέσα στο χωράφι όπου έκαναν τις δεματαριές και όταν συγκέντρωναν τα δεμάτια από όλα τα χωράφια, ήταν έτοιμοι να αρχίσουν το αλώνισμα. Έπαιρναν μερικά δεμάτια και τα έστρωναν στο αλώνι.  Μετά έδεναν στα μουλάρια τον βολόσυρο. Ο βολόσυρος ήταν ένα πλατύ ξύλο, που στο κάτω μέρος είχε κοφτερές πέτρες. Πάνω του καθόταν ένας άνθρωπος για να δίνει βάρος. Καθώς γύριζαν τα ζώα, ο βολόσυρος έκοβε στα στάχυα και έβγαινε το σιτάρι. Όταν τελείωνε το πάτημα, άρχιζε η διαδικασία του λιχνίσματος. Με μια μεγάλη πηρούνα, το θρινάκι και με τη βοήθεια του αέρα ο γεωργός ξεχώριζε το άχυρο απ τους σπόρους.

ο βολόσυρος

Το αλώνισμα ήταν η στιγμή της χαράς. Ο νοικοκύρης και η οικογένεια θα έπαιρναν τους καρπούς του κόπου όλης της χρονιάς. Μια διαδικασία που άρχισε από το όργωμα, το θέρισμα και τη μεταφορά, τώρα θα τελείωνε.

Έτσι φαίνεται πως ο Ιούλιος ήταν ο καθοριστικός μήνας για την επιβίωση, οι χωρικοί λέγανε για το πέρασμά από τον θεριστή στον αλωνάρη, ότι «Σμίγουν τα δυό ψωμιά», το παλιό ψωμί που τελειώνουν τα αποθέματα, και το νέο που μόλις έρχεται. Η σοδειά του φρεσκοαλεσμένου σταριού, είναι βάλσαμο στα μάτια του γεωργού.

Έθιμα προλήψεις και θρησκεία!

Όσο διαρκεί ο αλωνισμός, «δεν κάνει να αλωνίζει ολοένα ο ίδιος αλωνιστής. Εναλλάσσεται με τη γυναίκα του και το παιδί, ενώ αυτός ξεκουράζεται σε ένα δέντρο που υπάρχει φυτεμένο κοντά στο αλώνι γι’ αυτό το σκοπό. Οι ξένοι που τύχαινε να περάσουν, έπρεπε να ευχηθούν μόνο: «Ώρα καλή, χίλια μόδια», ή «Χίλια μόδια, και το αγώι χώρια», κι ο αλωνιστής απαντούσε: «Να ‘σαι καλά, Φχαριστούμε».

Επίσης, σύμφωνα με τα έθιμα του αλωνισμού δεν κάνει να έρθει στο αλώνι γυναίκα με ρόκα γνέθοντας γιατί «είναι ξωτικιά και διώχνει τον άνεμο και δεν μπορούν να ανεμίσουν (λιχνίσουν)». Πολλά από τα έθιμα αυτά προέρχονται μάλιστα από τα αρχαιοελληνικά Θαλύσια, προς τιμήν της Δήμητρας. Με το λίχνισμα, όμως, συνδέεται και ο προφήτης Ηλίας που διαφεντεύει τους ανέμους, γι’ αυτό άλλωστε ο Ιούλιος ονομάζεται και Αηλιάτης ή Αηλιάς.

Την τελευταία ημέρα και αφού άφηναν τα βόδια, πρόσεχαν που θα ξυθεί, το μεγαλύτερο στα χρόνια βόδι. Εάν ξυνόταν στο κεφάλι, ο χειμώνας θα ήταν «πρώιμος», στη μέση «βαρυχειμωνιά στο μέσο του χειμώνα» και αν στην ουρά, ο χειμώνας θα ήταν «όψιμος».

Στις 20 του Ιούλη προς τιμή του Προφήτη Ηλία, με κύρια επιδίωξη τις ευμενείς καιρικές συνθήκες, για τη γεωργία & την κτηνοτροφία στη διάρκεια του χρόνου, οι γεωργοί άναβαν φωτιές.

Τέλος δεν ξεχνάμε να αναφερθούμε στα πανηγύρια του μήνα! Πέρα από τις δικές του γιορτές-πανηγύρια (των Αγ. Αναργύρων, της Αγ. Κυριακής, του Προφήτη Ηλία, της Αγ. Παρασκευής & του Αγ. Παντελεήμονα), έχει και πολλές γιορτές-πανηγύρια του χειμώνα, που έχουν μεταφερθεί προκειμένου να επιτρέψει η καλοκαιρία τη διεξαγωγή τους & βέβαια τη μεγαλύτερη προσέλευση κόσμου.

Παροιμίες για τον μήνα!

• Αλωνάρη με τ’ αλώνια και με τα χρυσά πεπόνια.
• Από τ’ Άη-Λιος ο καιρός γυρίζει αλλιώς.
• Γαμπρός αλωναριάτικος, κακό χειμώνα βγάνει.
• Έτσι το ‘χει το λινάρι να ανθεί τον Αλωνάρη.
• Η καλή αμυγδαλιά ανθίζει το Γενάρη και βαστάει τ’ αμύγδαλα όλο τον Αλωνάρη.
• Κάλλιο λόγια στο χωράφι , παρά ντράβαλα (φασαρίες) στ’ αλώνι.
• Κάτσε κότα το Γενάρη και παπί τον Αλωνάρη.
• Κότα πίτα το Γενάρη, κόκορα τον Αλωνάρη.
• Κότα, χήνα το Γενάρη και παπί τον Αλωνάρη.
• Μικρό- μικρό τ’ αλώνι μου, και να ‘ναι μοναχικό μου.
• Ο άη- Λιας κόβει σταφύλια και η αγία Μαρίνα σύκα.
• Ο Θεριστής θερίζει, ο Αλωνάρης αλωνίζει κι ο Αύγουστος ξεχωρίζει.
• Που μοχθεί το χειμώνα χαίρεται τον Αλωνάρη.
• Της Αγιάς Μαρίνας ρούγα και του Άη Λια σταφύλι και του Αγιού Παντελεήμονα γιομάτο το κοφίνι.
• Το τραγούδι του Θεριστή, η χαρά του Αλωνιστή.
• Τον Αλωνάρη δούλευε καλό χειμώνα να έχεις.

Του Μουσείο Αγροτικής Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης

Με μια επίσκεψη στο Λαογραφικό Μουσείο του χωριού μας, σίγουρα θα καταφέρετε να καλύψετε ένα μεγάλος μέρος, σχετικά με τη λαογραφία του Ιούλη και κυρίως με τις αγροτικές εργασίες του μήνα, αφού θα βρείτε μια μεγάλη συλλογή από τα εργαλεία και τον γεωργικό εξοπλισμό της εποχής. 

Σας περιμένουμε 🙂

Επικοινωνήστε μαζί μας στο 2810-821050 ή γράψτε μας στο info@arolithos.com

Επίσημο site: www.arolithos.com

Πηγές:  iefimerida.gr, www.wikipedia.gr ,komianos.wordpress.com, www.sansimera.gr

Πηγές εικόνων: goo.gl/VJvRLL , amfictyon.blogspot.com