Ο Σεπτέμβριος, έχει πολλές ονομασίες, όπως «Σταυριάτης» ή «Σταυρίτης» λόγω της μεγάλης γιορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στις 14 του μήνα, μα πιο γνωστός είναι ως «Τρυγομηνάς» ή «Τρυγητής»! Ο Σεπτέμβριος είναι επίσης και ο μήνας της επιστροφής των μαθητών στα σχολεία για μια νέα χρονιά!
Ανατρέχοντας όμως στην πλούσια λαογραφία μας, θα δούμε πως η πρώτη μέρα του μήνα, δηλαδή η «Πρωτοτρυγιτιά», θεωρείται επίσης και η πρώτη μέρα του εκκλησιαστικού έτους.
Έτσι η νοικοκυρά πολύ πρωί θα πάει στη βρύση μ’ ένα κανάτι να το γεμίσει νερό και θα επιστρέψει σπίτι. Στην είσοδο του σπιτιού θα βάλει κάτω ένα ρόδι το οποίο και θα πατήσει. Με αυτό δηλώνεται το άνοιγμα της καλοτυχίας με την πρώτη του νέου έτους.
Εστιάζοντας στον μήνα αυτό, ως «Τρυγητή» ξεκινάμε με τη συγκομιδή των σταφυλιών και έπειτα ακολουθεί το «πάτημα» τους, ώστε να βγει ο μούστος. Τα παλιότερα χρόνια, αυτή η διαδικασία ήταν αρκετά δύσκολη για τον γεωργό, αφού μετά το κόψιμο των σταφυλιών, έπρεπε αυτά να μεταφερθούν μέσα σε μεγάλα καλάθια στα πατητήρια, εκεί με τα πόδια να γίνει η παραγωγή του μούστου και τέλος ο μούστος να μπει σε βαρέλια για να γίνει κρασί.
Τον Τρυγητή τ’ αμπελουργού πάνε χαλάλι οι κόποι…
Ο τρύγος κατά την αρχαιότητα, ήταν το γεγονός στο οποίο οφείλονταν πολλές γιορτές προς τιμή του θεού Διονύσου σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Επίσης γι αυτό το μήνα υπάρχουν και αρκετές δεισιδαιμονίες.
Οι έγκυες γυναίκες, την πρώτη του μήνα, έπρεπε να απέχουν από κάθε εργασία, για να μην γεννηθεί το παιδί τους με το σημάδι του αγίου (Συμεών/ σημαδεύω).
Ακόμα, σε κάποια μέρη της Ελλάδας οι κάτοικοι, το πρωί της 1ης Σεπτεμβρίου, ράντιζαν ο καθένας με αγιασμό το σπίτι του, τα αμπέλια του και τα δίχτυα του, για να ευλογηθούν και να δώσουν πολλά σταφύλια και πολλά ψάρια αντίστοιχα.
Είναι ξεκάθαρο λοιπόν πόσο μεγάλη σημασία έδιναν στο συγκεκριμένο μήνα και πόσο σημαντικός ήταν για την ζωής τους. Αυτό το βλέπουμε και από πολλές παροιμίες και ποιήματα που αναφέρονται στον Σεπτέμβριο και στον τρύγο!
Το τραγούδι του τρυγητού
Το λέει ο πετροκότσυφας στο δροσερό τ’ αυλάκι,
το λεν στα πλάια οι πέρδικες, στην ποταμιά τ’ αηδόνια,
το λεν στ’ αμπέλια οι λυγερές, το λεν με χίλια γέλια,
το λέει κ’ η Γκόλφω η όμορφη, το λέει με το τραγούδι
-Αμπέλι μου, πλατύφυλλο και καλοκλαδεμένο,
δέσε σταφύλια κόκκινα, να μπω να σε τρυγήσω,
να κάμω αθάνατο κρασί, μοσκοβολιά γιομάτο.
Μες στα κατώγια τα βαθιά σαν μόσχο να το κρύψω,
να το φυλάξω ολάκαιρες χρονιές, ακέριους μήνες,
ώσπου να ρθεί μιαν άνοιξη, νάρθει ένα καλοκαίρι,
να γύρει από τη μακρινή την ξενιτιά ο καλός μου.
Να κατεβώ μες στην αυλή, να πιάκω τ’ αλογό του,
να τον φιλήσω αγκαλιαστά στα μάτια και στο στόμα,
να τον κεράσω, αμπέλι μου, τ’ αθάνατο κρασί σου,
της ξενιτιάς τα βάσανα να παν, να τα ξεχάσει.
του Κώστα Κρυστάλλη
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ:
«Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια».
«Αν βρέξει ο τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο».
«Του Σεπτέμβρη οι βροχές, πολλά καλά μας φέρνουν».
«Ο…πού ’χει αμπέλια ας τρυγά και ο…πού ’χει δρόμο, ας τρέχει».
Ευχές απ όλους εμάς στο Αρόλιθο για έναν υπέροχο και δημιουργικό μήνα!
