Αρχείο ετικέτας αργαλειός

Το επάγγελμα του “Σαμαρά”

Ανατρέχοντας στα παλιότερα χρόνια και λόγω της ορεινής μορφολογίας του εδάφους, γνωρίζουμε πως η μεταφορά ανθρώπων και αντικειμένων γινόταν αποκλειστικά από ζώα και κυρίως τα γαϊδούρια και τα άλογα.

Για τη διευκόλυνση του ζώου αλλά και του αφεντικού υπήρχε ο σαμαράς ο οποίος έφτιαχνε τον κατάλληλο εξοπλισμό που απαιτούνταν για να προσφέρει το ζώο τις υπηρεσίες του.

Ο εξοπλισμός αυτός ήταν τα σαμάρι το οποίο έφτιαχνε από επεξεργασμένο ξύλο δέντρου. Το σκάλιζε και του έδινε το κατάλληλο σχήμα ώστε να χωρέσει στη ράχη του ζώου. Όλα τα υλικά έπρεπε να τα ετοιμάσει ο ίδιος  καθώς από το εμπόριο εκείνη την εποχή δεν μπορούσε να εξασφαλίσει όσα χρειαζόταν. Η διαδικασία είχε ως εξής:

Πρώτα έπρεπε να κόψει τα ξύλα. Κατάλληλο ξύλο ήταν από πλατάνι και από μουριά. Το φθινόπωρο ήταν η εποχή που έκοβαν τα ξύλα καθώς τότε τα δέντρα δεν είχαν πολλά ζουμιά και διατειρούνταν περισσότερο. Χρειάζονταν ίσια ξύλα για τα μπροστάρια και τις δόγες ενώ για τα πιστάρια έκοβαν ξύλα με καμπύλη.

Αφου ξεραίνονταν ακολουθούσε το «σκίσιμο» μια διαδικασία που γινόταν το χειμώνα.  Στη συνέχεια στερέωναν στη μεγκένη τα ξύλα όρθια για να τα σκίσουν. Ήταν μια διαδικασία που μπορούσε να γίνει από δυο άτομα. Λόγω του πάχους τους, πιο δύσκολα να σκιστούν ήταν τα μπροστάρια ενώ τα ξύλα για τις δόγες ήταν ευκολότερο να επεξεργαστούν κατά αυτόν τον τρόπο καθώς ήταν αρκετά πιο λεπτά.

Αυτή ήταν μια διαδικασία που απαιτούσε πολύ προσοχή και τέχνη καθώς έπρεπε τα φύλλα του ξύλου να έχουν τα ίδιο πάχος. Με την ολοκλήρωση της επεξεργασίας του ξύλου ακολουθούσε η κατασκευή του σαμαριού.

Η πρώτη ενέργεια του σαμαρά ήταν να πάρει τα μέτρα του ζώου για το οποίο έφτιαχνε το σαμάρι. Έπειτα ξεκινούσε με τα μπροστάρια τα οποία ήταν ευκολότερα να κατασκευαστούν από τα πιστάρια, τα οποία γίνοντα αμέσως μετά, καθώς απαιτούσε περισσότερη επεξεργασία και ακρίβεια. Μετά έφτιαχναν τις δόγες χρησιμοποιώντας ένα ζευγάρι ίσιες και ένα ζευγάρι με ελαφριά καμπύλη. Για να δώσον σχήμα στο ξύλο χρησιμοποιούσαν φωτιά για να το ζεστάνουν και με τη βοήθεια ενός σχοινιού το λύγιζαν. Τέλος άνοιγαν τρείς τρύπες στο μπροστάρι και στο πιστάρι για να τοποθετηθούν οι δόγες.

Μετά την κατασκευή του σαμαριού ακολουθούσε το τρίψιμο. Χρησιμοποιούσαν τρία διαφορετικά υλικά για να το τρίψουν. Αρχικά το ξυλοφάι, το γυαλί και τέλος το ψιλό γυαλόχαρτο. Τις δόγες τις είχαν ήδη τρίψει πριν την τοποθέτησή τους. Για να τοποθετήσουν όμως το σαμάρι στο ζώο έπρεπε να φτιάξουν και το στρώμα στο κάτω μέρος του σαμαριού. Αυτό το έφτιαχναν για να είναι μαλακό επάνω στην ράχη του ζώου και να μην το πληγώνει το ξύλο.

Το στρώμα το κατασκεύαζαν από ένα χοντρό μάλλινο ύφασμα και από πάνω χρησιμοποιούσαν λινάτσα ή μουσαμά. Μέσα του έβαζαν ένα καλαμοειδές το οποίο ήταν γεμάτο με ψίχα που φύτρωνε γύρω από λίμνες το οποίο ονομάζονταν βούτημα. Με την ολοκλήρωση και αυτής της διαδικασίας ο σαμαράς το χρησιμοποιούσε για να μαλακώσει. Αφού συμπιεζόταν το βούτημα ξεκινούσε το πέτσωμα. Έβαζε δηλαδή και πάλι βούτημα και από πάνω δέρμα για να είναι ανθεκτικό στη βροχή.

Τα τελευταία κομμάτια απαραίτητα για ένα ολοκληρωμένο σαμάρι είναι οι λουρίδες. Οι λουρίδες αυτές ήταν από σκληρό δέρμα και ο σαμαράς της έραβε επάνω στο σαμάρι με μια ειδική βελόνα. Οι λουρίδες αυτές ήταν η κατοζώστρα ή σφίχτρα η οποία έζωνε κάτω από την κοιλιά του ζώου. Ακόμα τοποθετούσαν και την καπιστράνα την οποία προσάρμοζαν στο κεφάλι του ζώου που συγκρατούσε το σχοινί που έσερνε ο ιδιοκτήτης το ζώο.

Καθώς η τεχνολογία εξελίχθηκε και δημιουργήθηκαν τα τρακτέρ και αναπτύχθηκε και το οδικό σύστημα η χρήση των ζώων έγινε όλο και σπανιότερη και το επάγγελμα του σαμαρά εξαφανίστηκε.

Εμβαθύνετε στην λαογραφία της Κρήτης, με μια επίσκεψη στο χωριό μας και στο Μουσείο Αγροτικής Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης.  Θα έχετε την ευκαιρία να δείτε από κοντά μια μεγάλη συλλογή από τα εργαλεία του σαμαρά. 

Για οτιδήποτε χρειαστείτε είμαστε στην διάθεση σας.

Καλέστε μας στο 2810 821050 ή να γράψτε μας στο museum@arolithos.com

Μείνετε συντονισμένοι στο blog αλλά και στην σελίδα μας στο Facebook, ώστε να μαθαίνετε τα νέα μας.

Θα χαρούμε πολύ να σας δούμε στο χωριό μας!

Επίσημη ιστοσελίδα:  www.arolithos.com

Το κρητικό αλώνι

Στην Κρήτη, παλιότερα όπως και σήμερα, ο γεωργός ήταν κυρίαρχο επάγγελμα. Με την βοήθεια της τεχνολογίας η γεωργία έχει αναπτυχθεί σημαντικά. Οι γεωργοί δεν είχαν όμως πάντα τα μηχανήματα για να τους βοηθούν όπως σήμερα.

Μια χρονοβόρα και δύσκολη διαδικασία ήταν το αλώνισμα. Στις μέρες μας ένα μηχάνημα μαζεύει τα στάχυα και κάνει και το διαχωρισμό του καρπού από τα στάχυα επίσης. Τα παλαιότερα χρόνια για τον διαχωρισμό του καρπού ο γεωργός χρησιμοποιούσε ένα κυκλικό χώρο φτιαγμένο από πέτρες το οποίο ονομαζόταν αλώνι.

Το αλώνι είναι ένας κυκλικός επίπεδος χώρος που χρησιμοποιούνταν για το αλώνισμα των δημητριακών, αλλά και για την αποξήρανση της σταφίδας. Ήταν στρωμένο με πέτρινες πλάκες και φτιάχνεται σε υψώματα, σε σημεία που να φυσούν άνεμοι οι οποίοι βοηθούν στο λίχνισμα. Πριν αλωνίσουν οι γεωργοί, προετοίμαζαν το αλώνι. Πρώτα απ΄ όλα, έπρεπε να καλυφθούν τα μικρά κενά των πλακών με τις οποίες ήταν στρωμένο το αλώνι, για να μη χάνεται ο καρπός. Με αργιλώδες χώμα έφτιαχναν λάσπη και γέμιζαν τα κενά. Μόλις ξεραινόταν η λάσπη οι γεωργοί ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν τη διαδικασία.

Μετά τον θερισμό οι γεωργοί μετέφεραν τα στάχυα στο αλώνι. Τα άπλωναν κυκλικά μέσα σε αυτό αφήνοντας ένα κενό στο κέντρο. Για το αλώνισμα χρειάζονταν την βοήθεια του βολόσυρου (ξύλινη επίπεδη και μακρόστενη πλατφόρμα η οποία στο κάτω μέρος έχει μεταλλικά πριόνια) και φυσικά τη βοήθεια των ζώων. Για τη διαδικασία αυτή χρειάζονται δυο άτομα. Ένα που καθοδηγεί τα ζώα και ένα που σπρώχνει τα στάχυα κάτω από το βολόσυρο.

Μετά το αλώνισμα στον ίδιο χώρο γίνεται το λίχνισμα. Κατά τη διαδικασία αυτή ο γεωργός χρησιμοποιεί το θρυνάκι για να τινάξει στον αέρα τα αλεσμένα άχυρα και με τη βοήθεια του ανέμου να γίνει ο διαχωρισμός του καρπού από το άχυρο. Μετά από το λίχνισμα ο καρπός συλλέγεται και μεταφέρεται στο μύλο για να γίνει αλεύρι.

Εμβαθύνετε στην λαογραφία της Κρήτης, με μια επίσκεψη στο χωριό μας και στο Μουσείο Αγροτικής Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης.  Θα έχετε την ευκαιρία να δείτε από κοντά ένα γνήσιο κρητικό αλώνι και φυσικά μέσω της  ανοιχτής μας βιβλιοθήκης και της έκθεσης του μουσείου μας να θα βιώσετε και σεις ένα ταξίδι στο χρόνο!

Αλώνι στον Αρόλιθο

Αλώνι στον Αρόλιθο

Για οτιδήποτε χρειαστείτε είμαστε στην διάθεση σας.

Καλέστε μας στο 2810 821050 ή να γράψτε μας στο museum@arolithos.com

Μείνετε συντονισμένοι στο blog αλλά και στην σελίδα μας στο Facebook, ώστε να μαθαίνετε τα νέα μας.

Θα χαρούμε πολύ να σας δούμε στο χωριό μας!

Επίσημη ιστοσελίδα:  www.arolithos.com

Μιτάτο-Το σπίτι του βοσκού

Τα μιτάτα είναι μικρά οικοδομήματα τα οποία χρησιμοποιούνταν ως προσωρινά καταλύματα για τους βοσκούς. Τα παλιότερα χρόνια οι βοσκοί τα χρησιμοποιούσαν και ως τυροκομεία. Η ρίζα της λέξης μιτάτο είναι λατινική. Το λατινικό “Metatum” σημαίνει στρατιωτικό κατάλυμα. Η λέξη  αργότερα χρησιμοποιήθηκε από τους βυζαντινούς και  έφτασε μέχρι εδώ με σχεδόν την ίδια ερμηνεία.

Τα μιτάτα είναι μικρά κτίσματα κυκλικής μορφής από πέτρα. Η κατασκευαστική τους μέθοδος είναι εμπνευσμένη από τους μινωικούς θολωτούς τάφους. Τα χτίζουν εξ ολοκλήρου από πέτρες οι οποίες υπάρχουν στην γύρω περιοχή. Για το λόγο αυτό ο χώρος στον οποίο θα χτιστεί στο μιτάτο καθορίζεται από το αν υπάρχουν κατάλληλες πέτρες τριγύρω.

Η πόρτα του μιτάτου είναι χαμηλή, όχι ψηλότερη από 100εκ. και συνήθως στην ανατολική πλευρά. Το εσωτερικό έχει διάμετρο περίπου 4-7μ και για την κατασκευή του θόλου ο οποίος οδηγεί σε μια τρύπα στην κορυφή, χρησιμοποιείται το εκφορικό σύστημα. Η τρύπα στο κέντρο του θόλου χρησιμεύει στον φωτισμό καθώς και στο να βγαίνει ο καπνός από τη φωτιά. Στα 100εκ. ξεκινά η εκφορά του θόλου.

Μαζί με το κύριο κτίσμα του χώρου το οποίο είναι το μιτάτο ο βοσκός για να μπορέσει να ολοκληρώσει όλες του τις εργασίες έκτιζε ακόμα ένα μικρότερο σχεδόν πανομοιότυπο μιτάτο με διαφορά την τρύπα στο κέντρο, το ονομαζόμενο τυροκέλι, και μια μάντρα. Η μάντρα είναι και αυτή κατασκευασμένη από ξερολιθιά ύψους περίπου 1,50 μ. όπου φυλάσσονται τα ζώα του βοσκού.

Όλες οι κατασκευές αυτές είναι προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες για τον καταλληλότερο τρόπο κατασκευής και υλικού για να αντέξουν στο βάρος του χιονιού που τα καλύπτει το χειμώνα.

Εμβαθύνετε στην λαογραφία της Κρήτης, με μια επίσκεψη στο χωριό μας και στο Μουσείο Αγροτικής Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης. Έχοντας μια ανοιχτή βιβλιοθήκη όπως επίσης και τη μεγάλη μας συλλογή από αντικείμενα, υφάσματα και  λαογραφικό υλικό, θα βιώσετε και σεις ένα ταξίδι στο χρόνο! 

Στο χωριό μας φυσικά θα έχετε την ευκαιρία να δείτε από κοντά ένα γνήσιο κρητικό μιτάτο!

Το μιτάτο στον Αρόλιθο

Το μιτάτο στον Αρόλιθο

Για οτιδήποτε χρειαστείτε είμαστε στην διάθεση σας.

Καλέστε μας στο 2810 821050 ή να γράψτε μας στο museum@arolithos.com

Μείνετε συντονισμένοι στο blog αλλά και στην σελίδα μας στο Facebook, ώστε να μαθαίνετε τα νέα μας.

Θα χαρούμε πολύ να σας δούμε στο χωριό μας!

Επίσημη ιστοσελίδα:  www.arolithos.com

Ο περίφημος κρητικός Αργαλειός!

Μια μικρή ιστορική αναδρομή

Ο αργαλειός χρονολογείται από την αρχαιότητα. Η θεά Αθηνά ήταν η προστάτιδα της υφαντικής τέχνης. Στα έπη του Ομήρου συναντάμε τον αργαλειό όπου η Πηνελόπη, δημιουργούσε το υφαντό της την ημέρα και το ξήλωνε την νύχτα για να ξεγελά τους μνηστήρες.

Στα μετέπειτα χρόνια ο αργαλειός αποτέλεσε ένα απαραίτητο εργαλείο για όλες τις νοικοκυρές. Σε κάθε σπίτι υπήρχε ένα εργαστήρι όπου ύφαινε η νοικοκυρά. Στον αργαλειό και την υφαντική είναι αφιερωμένα πολλά από τα δημοτικά μας τραγούδια. 

Αν και δεν είναι τόσο σύνηθες η χρήση του πια ακόμα υπάρχουν υφάντρες που εξασκούν την τέχνη της υφαντικής.

Ο κρητικός αργαλειός

Η παράδοση της Κρήτης στην τέχνη της υφαντικής, είναι γνωστή. Οι κρητικές νοικοκυρές μάθαιναν απ τις μανάδες και τις γιαγιάδες τους τα μυστικά του αργαλειού και εκείνες με τη σειρά τους μετέφεραν τις γνώσεις τους στις δικές του κόρες.

 Ας δούμε τη δομή ενός κλασικού κρητικού αργαλειού:

Ο Κρητικός αργαλειός αποτελείται από το σκελετό και από πολλά ακομά εξαρτήματα. Ο σκελετός του αργαλειού έχει ως εξής: 

Τα δύο «αντιά» : το μπροστινό ή πάνω αντί, που λεγόταν μπροστάντι, το κυλινδρικό δηλαδή ξύλο που δεχόταν το έτοιμο υφαντό και το πισινό ή κάτω αντί που λεγόταν πισάντι και δεχόταν το στημόνι, δηλαδή τα νήματα ανάμεσα στα οποία πλέκεται το υφάδι. Τα δύο αντιά χρησιμεύουν για να κρατούν το ανυφαντικό πάνω τους τεντωμένο κι έτσι βοηθούν την ύφανση.

Οι σφίκτες : είναι δύο, ο μεγάλος και ο μικρός. Ο μεγάλος είναι ένας στειλεός που περνά από τις τρύπες που έχει η κεφαλή του πισαντιού και βοηθά να είναι καλά τεντωμένη η απλωσά, τα νήματα. Ο μικρός σφίκτης είναι επίσης ένα στειλεός που βοηθά στο τέντωμα του υφαινόμενου πανιού που τυλίγεται στο μπροστάντι.

Το πέταλο: με το πέταλο γίνεται το χτύπημα του υφαδιού, για να ενωθεί με το τελειωμένο ύφασμα και να στερεωθεί στο στημόνι. Τα μέρη του πετάλου είναι: το πανωμάσελο, το κατωμάσελο και τα μπράτσα. Ανάμεσα στο πανωμάσελο και το κατωμάσελο τοποθετείται το χτένι.

Το χτένι: ο σκελετός του αποτελείται από τέσσερα μακριά καλάμια λεπτά. Ανάμεσα στα καλάμια του σκελετού τοποθετούνται τα δόντια που είναι πελεκημένα καλάμια πολύ λεπτά. Στερεώνεται στο πέταλο και έχει ρόλο να δώσει στα νήματα τις κανονικές αποστάσεις, ώστε να εμποδίζεται το μπέρδεμα τους και να χτυπήσει το υφάδι στο τελειωμένο ύφασμα.

Οι μίτοι: μακριές ομοιόμορφες θηλιές, τα μιτάρια, από γερό κερωμένο νήμα που δένονται σε καλάμια, τα μιτοκάλαμα, με τη βοήθεια εργαλείου, τη μιτοτίρα. Οι μίτοι συντελούν στο ανεβοκατέβασμα των νημάτων του στημονιού  όταν προκληθεί η κίνησή τους από τις πατητήρες.

Οι πατητήρες ή πατήτρες ή πατητηρόξυλα: είναι οι μοχλοί με τους οποίους διευθύνονται τα μιτάρια/νήματα. Κινούνται με τα πόδια και διευκολύνουν να σχηματιστεί  χώρος μέσα στο στημόνι, από το οποίο πρέπει να περάσει η σαΐτα για να γίνει η ύφανση.

Το τελαροσάνιδο ή κωλοσάνιδο: είναι η ξύλινη σανίδα, το κάθισμα του αργαλειού, πάνω στην οποία κάθεται η υφάντρα, όταν υφαίνει. Είναι τοποθετημένη λίγο χαμηλότερα από το μπροσαντί και κλείνει με το μήκος της τα δύο μπροστά άκρα των μεριών στα οποία και εφαρμόζεται.

Οι αγνύθες ή βαρίδια ή ντοντόνια: είναι ένα ή δύο πέτρινα ή σιδερένια βαρίδια, δεμένα από τα σταυροκάλαμα, ή καλάμια, περνούν από το πισαντί και κρέμονται ελεύθερα. Προορισμός τους είναι να συγκρατούν με το βάρος τους τα καλάμια σε ορισμένη απόσταση από τους μίτους.

Ο κρητικός αργαλειός

1. Ποδάρι, 2. Μεριά, 3. Πατητήρες ή Πετάλια, 4. Κορώνα όρθια ή Αμασκάλη, 5. Αντί (που τυλίγεται το στημόνι), 6. Κορώνα εγκάρσια, 7. Πέταλο, 8. Τμήμα πετάλου (που μπαίνει το χτένι), 9. Υφασμένο πανί, 10.  Αντί (που τυλίγεται το ύφασμα), 11. Αργαστηροσάνιδο, 12. Καρόλι (απ’ όπου κρέμονται οι μίτοι ή καβαλάρηδες), 13. Περάτες, 14. Σφύκτης (Βέργα που σφίγγει και ξεσφίγγει το στημόνι), 15. Σφύκτης (Βέργα που σφίγγει το ύφασμα), 16. Περάτης (που κρατάει τα μεριά), 17. Πήχεις πετάλου.

Εμβαθύνετε στην λαογραφία της Κρήτης, με μια επίσκεψη στο χωριό μας και στο Μουσείο Αγροτικής Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης. Έχοντας μια ανοιχτή βιβλιοθήκη όπως επίσης και τη μεγάλη μας συλλογή από αντικείμενα, υφάσματα και  λαογραφικό υλικό, θα βιώσετε και σεις ένα ταξίδι στο χρόνο!

Φυσικά θα έχετε την ευκαιρία, να δείτε ένα ολόκληρο δωμάτιο με αργαλειούς, νήματα και υφαντά, καθώς και την υφάντρα μας η οποία δημιουργεί καθημερινά και κάτι νέο!

Αίθουσα αργαλειών στον Αρόλιθο

Αίθουσα αργαλειών στον Αρόλιθο

Για οτιδήποτε χρειαστείτε είμαστε στην διάθεση σας.

Καλέστε μας στο 2810 821050 ή να γράψτε μας στο museum@arolithos.com

Μείνετε συντονισμένοι στο blog αλλά και στην σελίδα μας στο Facebook, ώστε να μαθαίνετε τα νέα μας.

Θα χαρούμε πολύ να σας δούμε στο χωριό μας!

Επίσημη ιστοσελίδα:  www.arolithos.com

 

 

Οι κρητικές φορεσιές των Ανωγείων

Η κρητική φορεσιά εμφανίστηκε κατά τα μέσα του 17ου αιώνα και αποτελούσε την καθημερινή ενδυμασία των αντρών και των γυναικών της Κρήτης εκείνη την εποχή. Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές ανάλογα την περιοχή της Κρήτης.

Στις μέρες μας δεν φοριούνται σε καθημερινή βάση. Σε πολλές γιορτές όμως και σε παραδοσιακούς γάμους θα δούμε γυναίκες και άνδρες να τις φορούν όπως είναι το έθιμο.

Παρακάτω παρουσιάζονται η ανδρική φορεσιά της περιοχής των Ανωγείων που ονομάζεται σαλβάρια και η γυναικεία που ονομάζεται σάρτζα.

Ανδρική φορεσιά από τα Ανώγεια- «Σαλβαράς»

Αποτελείται από τα εξής μέρη:

  1. Τη φανέλα (Εσώρουχο με μακριά μανίκια και ελαφρώς ανοιχτή στο στήθος. Άλλοτε είχε γιακά με κουπί).
  2. Το σώβρακο (Εσώρουχο όμοιο με τη βράκα στο σχήμα και το μέγεθος).
  3. Το πουκάμισο (Μαύρο ή λευκό).
  4. Τη βράκα (Φτιαγμένη από μπλε ύφασμα του αργαλειού ή από τσόχα ή ρασά. Έφτανε ως τα γόνατα και το πίσω μέρος της δημιουργούσε τη λεγόμενη φουφούλα, που κρεμόταν και προκαλούσε πλάγιες κινήσεις κατά το βάδισμα)
  5. Το γελέκι (Φτιαγμένο από μπλε αργαστηρόπανο) και χωρίζεται σε δύο επιμέρους κατηγορίες:

            Α) το ντρέτο (ίσιο), που είναι ανοιχτό μπροστά και αφήνει να φανεί το πουκάμισο

            Β) το σταυρωτό, που σταυρώνει με τα δύο πέτα του στο στήθος, χωρίς να επιτρέπει στο                  πουκάμισο να φαίνεται.

     6. Τη ζώνη (Μεταξωτή, φαρδιά και επιμήκης, που τυλιγόταν στη μέση, ενώ τα άκρα της,                   από κρόσσια μπρισιμιού, αφήνονταν να κρέμονται ελαφρώς στο πλάι).

   7. Το σαρίκι ή μαντιλές ή μπολίδι (Το φοράει ο κρητικός στο κεφάλι. Μπορεί να είναι                     υφαντός ή πλεκτός και να έχει στην άκρη κρόσσια, τα οποία υποδηλώνουν τα δάκρυα των          κρητικών για την Κατοχή και τους θανάτους των συγγενών τους).

     8. Το μαχαίρι (Ήταν απαραίτητο εξάρτημα της ενδυμασίας).

     9. Τα στιβάνια (Λευκά σε ιδιαίτερες περιπτώσεις και γιορτές και μαύρα για τις καθημερινές           ασχολίες).

   10. Τα στιβανοδέματα (Ήταν νήματα με φούντες στις άκρες, για να δένουν τα στιβάνια στο              ύψος της γάμπας προκειμένου να μη χαμηλώνουν και ζαρώνουν).

   11. Την κάπα (Κατασκευασμένη από “καλοπατημένη ρασά”, δηλαδή μάλλινο υφαντό                         ύφασμα, που προστάτευε από το κρύο.

Η στολή του Σαλβαρά

Η στολή του Σαλβαρά

Κρητικός ενδεδυμένος με τη στολή του Σαλβαρα

Κρητικός ενδεδυμένος με τη στολή του Σαλβαρά

Η γυναικεία φορεσιά από τα Ανώγεια- «Σαρτζάτη»

Αποτελείται από τα εξής μέρη:

  1. Το πουκάμισο (Φτιαγμένο από λευκό πανί ή από μεταξωτές ή βαμβακερές μπόλιες, ήταν στολισμένο με μικρές δαντέλες στις άκρες των μανικιών και στο λαιμό).
  2. Η βράκα (Φτιαγμένη από λευκό πανί, μεγάλη σε διαστάσεις, αποτελούσε το γυναικείο εσώρουχο).
  3. Το ζιπόνι (Είδος γυναικείου γελεκιού, δεν κάλυπτε το στήθος για να φαίνεται το πουκάμισο).
  4. Η σάρτζα (Από κόκκινο πανί, διπλωμένο σε πιέτες, φοριόταν πάνω από τη βράκα και τη φούστα, στο πίσω μέρος. Οι κοπέλες τη δίπλωναν σε τριγωνικό σχήμα).
  5. Η ποδιά (Στολισμένη με υφαντά συνήθως γραμμικά σχέδια ή παραστάσεις).
  6. Η ζώνη (Είναι μεταξωτή, φαρδιά και επιμήκης. Τυλιγόταν στη μέση της κοπέλας  σφικτά, για να φαίνεται η μέση πολύ λεπτή – σύμφωνα με τον συρμό της εποχής. Στα δύο της άκρα είχε συνήθως κρόσσια από μπρισίμι, τα οποία αφήνονταν να κρέμονται λίγο στο πλάι).
  7. Το μαντήλι (Με κόκκινο χρώμα και κίτρινα κρόσσια για τις νέες κοπέλες, ενώ οι μεγαλύτερες γυναίκες, που πενθούσαν κάποιο συγγενή, φορούσαν στο εξής μαύρο μαντήλι καθώς και μαύρα ρούχα).
Η γυναικεία φορεσιά "Σαρτζάτη"

Η γυναικεία φορεσιά “Σαρτζάτη”

Ανωγειανή γυναίκα ενδεδυμένη με την φορεσιά της Σαρτζάτης

Ανωγειανή γυναίκα ενδεδυμένη με την φορεσιά της Σαρτζάτης

Εμβαθύνετε στην λαογραφία της Κρήτης, με μια επίσκεψη στο χωριό μας και στο Μουσείο Αγροτικής Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης.  Η μεγάλη μας έκθεση περιλαμβάνει φυσικά και γνήσιες κρητικές φορεσιές των Ανωγείων, που μπορείτε να τις θαυμάσετε από κοντά!

Καλέστε μας στο 2810 821050 ή να γράψτε μας στο museum@arolithos.com.

Μείνετε συντονισμένοι στο blog αλλά και στην σελίδα μας στο Facebook, ώστε να μαθαίνετε τα νέα μας.

Θα χαρούμε πολύ να σας δούμε στο χωριό μας!

Επίσημη ιστοσελίδα:  www.arolithos.com

 

Υφαντική: μια τέχνη αιώνων!

Μια τέχνη κίνησης, φαντασίας, μνήμης και ικανότητας… Η αδελφή της ζωγραφικής και η ξαδέλφη της φωτογραφίας, δεν είναι άλλη απ την υφαντική!

Από τις Μινυάδες και τον Διόνυσο, τον Όμηρο και την Πηνελόπη, έως τις πιο σύγχρονες γιαγιάδες και προγιαγιάδες μας, ο αργαλειός ήταν ένα “ζωτικό” μέρος του σπιτιού.

Ο αργαλειός και τα εργαλεία του

Αργαλειός-Μουσείο Αρόλιθος

Αργαλειός-Μουσείο Αρόλιθος

Μιλώντας για τα νεότερη Ελλάδα (20ος αιώνας), ο καθούμενος αργαλειός ήταν πιο διαδεδομένος χειροκίνητος αργαλειός με διάφορες μικροπαραλλαγές από τόπο σε τόπο ακόμη και από σπίτι σε σπίτι. Ένας αργαλειός αποτελείται από : ένα γερό σκαρί πλαίσιο πάνω στο οποίο εφάρμοζαν τα λειτουργικά εξαρτήματα του αργαλειού, μια σειρά από οριζόντια, παράλληλα νήματα (το στημόνι), τεντωμένα κατά μήκος του αργαλειού και στερεωμένα προς τα πίσω. Ακόμη υπάρχει το χτένι, το οποίο κανονίζει την απόσταση των νημάτων του στημονιού μεταξύ τους και ένα σύστημα – τα μιτάρια – που ανεβοκατεβάζει τα νήματα του στημονιού, κατά στρώματα, δημιουργώντας ένα άνοιγμα μέσα από το οποίο περνάει σαΐτα το υφάδι. 

Τα νήματα

Τα υλικά που χρησιμοποιούνταν ήταν νήματα ίνες πολλών ειδών, ποιοτήτων και προελεύσεως. α)ζωικές (μαλλί, μετάξι) και  β)φυτικές (βαμβάκι, λινάρι). Ιδιαίτερα το βαμβάκι και το μαλλί και κυρίως το προβατίσιο χρησιμοποιούνταν, αφού οι ίδιες οι γυναίκες το επεξεργάζονταν. Κούρευαν το Μάρτη Απρίλιο τα πρόβατα (το πιο καλό μαλλί είναι του Μάη) και το μαλλί για να το κάνουν νήμα έπρεπε να το υποβάλλουν σε μια ορισμένη επεξεργασία που περιελάμβανε : το πλύσιμο, το ξάσιμο, το λανάρισμα και το γνέσιμο. Το βαμβάκι ακολουθούσε διαφορετική επεξεργασία. Για να βάψουν το νήμα χρησιμοποιούσαν φυτά γνωστά για τις χρωστικές τους ιδιότητες : π.χ. το κίτρινο χρυσάφι χρώμα έβγαινε από τα ξερά φύλλα μουριάς, από φλούδια ροδιών, το γαλάζιο από το λουλάκι, το κόκκινο από το κρεμέζι από το ριζάρι, το καφέ από τα μαλακά φλούδια καρυδιών κλπ. Άπειρα τα χρώματα και οι αποχρώσεις που μπορεί κανείς να πετύχει με φυτά.

Τα σχέδια και τα υφαντά

Η υφάντρα πρέπει να συλλάβει το σχέδιο, να φανταστεί την εικόνα του και να το κάνει πραγματικότητα! Μια διαδικασία που ακούγεται απλή, αλλά η δουλειά στον αργαλειό απαιτούσε μεγάλη δύναμη χεριών και συντονισμό κινήσεων μια και η υφάντρα χρησιμοποιούσε παράλληλα χέρια και πόδια. Γι’ αυτό θεωρούταν πολύ κουραστική και επίπονη.

Παρόλα αυτά οι γυναίκες έπρεπε να υφαίνουν για να ετοιμάσουν όλα τα απαραίτητα στην οικογένεια: υφάσματα για τις φορεσιές, υφαντά για τις ανάγκες του σπιτιού, όπως σεντόνια, μαξιλάρια, βελέντζες, κιλίμια, κουρτίνες, προσόψια, τραπεζομάντιλα, αλλά και υφαντά απαραίτητα για τις καθημερινές ασχολίες, όπως σακιά για τη μεταφορά προϊόντων, τσαντίλες για το στράγγισμα του τυριού, λαδοσάκια για τα ελαιοτριβεία.

Ο αργαλειός στο σπίτι- Παραδοσιακό κρητικό σπίτι- Αρόλιθος

Ο αργαλειός στο σπίτι-
Παραδοσιακό κρητικό σπίτι- Αρόλιθος

Πολλά και χαρακτηριστικά τα υφαντά σε ολόκληρη την Ελλάδα, αλλά απ τα ωραιότερα δείγματα υφαντών, είναι οι κόκκινες πατανίες της Κρήτης, με την τοιχογραφική αντίληψη της εν υφασμένης διακόσμησης στις στενές πλευρές τους.

Κόκκινη πατανιά Μουσείο-Αρόλιθος

Κόκκινη πατανιά
Μουσείο-Αρόλιθος

Τρίφυλλα κλινοσκεπάσματα οι κρητικές πατανίες στόλιζαν επιδεικτικά, την ημέρα του γάμου, τους τοίχους του σπιτιού της νύφης. Τα ωραιότερα δείγματα της υφαντικής αυτής προέρχονται από τα χωριά Κισσάμου της Δυτικής Κρήτης.

Το λαογραφικό Μουσείο στον Αρόλιθο

μουσειο2

Με μια επίσκεψη στο Λαογραφικό Μουσείο του χωριού μας, σίγουρα θα καταφέρετε να καλύψετε ένα μεγάλος μέρος, σχετικά με την τέχνη της υφαντικής και τον ρόλο του αργαλειού στο κρητικό σπίτι.

Σας περιμένουμε 🙂

Επικοινωνήστε μαζί μας στο 2810-821050 ή γράψτε μας στο info@arolithos.com Επίσημο site: www.arolithos.com