Η κρητική φορεσιά εμφανίστηκε κατά τα μέσα του 17ου αιώνα και αποτελούσε την καθημερινή ενδυμασία των αντρών και των γυναικών της Κρήτης εκείνη την εποχή. Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές ανάλογα την περιοχή της Κρήτης.
Στις μέρες μας δεν φοριούνται σε καθημερινή βάση. Σε πολλές γιορτές όμως και σε παραδοσιακούς γάμους θα δούμε γυναίκες και άνδρες να τις φορούν όπως είναι το έθιμο.
Παρακάτω παρουσιάζονται η ανδρική φορεσιά της περιοχής των Ανωγείων που ονομάζεται σαλβάρια και η γυναικεία που ονομάζεται σάρτζα.
Ανδρική φορεσιά από τα Ανώγεια- «Σαλβαράς»
Αποτελείται από τα εξής μέρη:
- Τη φανέλα (Εσώρουχο με μακριά μανίκια και ελαφρώς ανοιχτή στο στήθος. Άλλοτε είχε γιακά με κουπί).
- Το σώβρακο (Εσώρουχο όμοιο με τη βράκα στο σχήμα και το μέγεθος).
- Το πουκάμισο (Μαύρο ή λευκό).
- Τη βράκα (Φτιαγμένη από μπλε ύφασμα του αργαλειού ή από τσόχα ή ρασά. Έφτανε ως τα γόνατα και το πίσω μέρος της δημιουργούσε τη λεγόμενη φουφούλα, που κρεμόταν και προκαλούσε πλάγιες κινήσεις κατά το βάδισμα)
- Το γελέκι (Φτιαγμένο από μπλε αργαστηρόπανο) και χωρίζεται σε δύο επιμέρους κατηγορίες:
Α) το ντρέτο (ίσιο), που είναι ανοιχτό μπροστά και αφήνει να φανεί το πουκάμισο
Β) το σταυρωτό, που σταυρώνει με τα δύο πέτα του στο στήθος, χωρίς να επιτρέπει στο πουκάμισο να φαίνεται.
6. Τη ζώνη (Μεταξωτή, φαρδιά και επιμήκης, που τυλιγόταν στη μέση, ενώ τα άκρα της, από κρόσσια μπρισιμιού, αφήνονταν να κρέμονται ελαφρώς στο πλάι).
7. Το σαρίκι ή μαντιλές ή μπολίδι (Το φοράει ο κρητικός στο κεφάλι. Μπορεί να είναι υφαντός ή πλεκτός και να έχει στην άκρη κρόσσια, τα οποία υποδηλώνουν τα δάκρυα των κρητικών για την Κατοχή και τους θανάτους των συγγενών τους).
8. Το μαχαίρι (Ήταν απαραίτητο εξάρτημα της ενδυμασίας).
9. Τα στιβάνια (Λευκά σε ιδιαίτερες περιπτώσεις και γιορτές και μαύρα για τις καθημερινές ασχολίες).
10. Τα στιβανοδέματα (Ήταν νήματα με φούντες στις άκρες, για να δένουν τα στιβάνια στο ύψος της γάμπας προκειμένου να μη χαμηλώνουν και ζαρώνουν).
11. Την κάπα (Κατασκευασμένη από “καλοπατημένη ρασά”, δηλαδή μάλλινο υφαντό ύφασμα, που προστάτευε από το κρύο.
Η στολή του Σαλβαρά
Κρητικός ενδεδυμένος με τη στολή του Σαλβαρά
Η γυναικεία φορεσιά από τα Ανώγεια- «Σαρτζάτη»
Αποτελείται από τα εξής μέρη:
- Το πουκάμισο (Φτιαγμένο από λευκό πανί ή από μεταξωτές ή βαμβακερές μπόλιες, ήταν στολισμένο με μικρές δαντέλες στις άκρες των μανικιών και στο λαιμό).
- Η βράκα (Φτιαγμένη από λευκό πανί, μεγάλη σε διαστάσεις, αποτελούσε το γυναικείο εσώρουχο).
- Το ζιπόνι (Είδος γυναικείου γελεκιού, δεν κάλυπτε το στήθος για να φαίνεται το πουκάμισο).
- Η σάρτζα (Από κόκκινο πανί, διπλωμένο σε πιέτες, φοριόταν πάνω από τη βράκα και τη φούστα, στο πίσω μέρος. Οι κοπέλες τη δίπλωναν σε τριγωνικό σχήμα).
- Η ποδιά (Στολισμένη με υφαντά συνήθως γραμμικά σχέδια ή παραστάσεις).
- Η ζώνη (Είναι μεταξωτή, φαρδιά και επιμήκης. Τυλιγόταν στη μέση της κοπέλας σφικτά, για να φαίνεται η μέση πολύ λεπτή – σύμφωνα με τον συρμό της εποχής. Στα δύο της άκρα είχε συνήθως κρόσσια από μπρισίμι, τα οποία αφήνονταν να κρέμονται λίγο στο πλάι).
- Το μαντήλι (Με κόκκινο χρώμα και κίτρινα κρόσσια για τις νέες κοπέλες, ενώ οι μεγαλύτερες γυναίκες, που πενθούσαν κάποιο συγγενή, φορούσαν στο εξής μαύρο μαντήλι καθώς και μαύρα ρούχα).
Η γυναικεία φορεσιά “Σαρτζάτη”
Ανωγειανή γυναίκα ενδεδυμένη με την φορεσιά της Σαρτζάτης
Εμβαθύνετε στην λαογραφία της Κρήτης, με μια επίσκεψη στο χωριό μας και στο Μουσείο Αγροτικής Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης. Η μεγάλη μας έκθεση περιλαμβάνει φυσικά και γνήσιες κρητικές φορεσιές των Ανωγείων, που μπορείτε να τις θαυμάσετε από κοντά!
Καλέστε μας στο 2810 821050 ή να γράψτε μας στο museum@arolithos.com.
Μείνετε συντονισμένοι στο blog αλλά και στην σελίδα μας στο Facebook, ώστε να μαθαίνετε τα νέα μας.
Θα χαρούμε πολύ να σας δούμε στο χωριό μας!
Επίσημη ιστοσελίδα: www.arolithos.com
