Πρόκειται για μια από τις παλαιότερες και δυσκολότερες τέχνες που διαχρονικά και παγκοσμίως, από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας, έχει να παρουσιάσει ανεπανάληπτα αριστουργήματα και φυσικά οι ερασιτεχνικές κατασκευές, που βασίζονται σε στοιχειώδεις και μόνο τεχνικές της, δεν μπορούν παρά να αποτελούν ψηφιδωτά.

Μια πανάρχαια τέχνη διακόσμησης που έχει ρίζες σε αρχαίους λαούς όπως της Αιγύπτου, της Μεσοποταμίας της Ιταλίας και της Ελλάδας, της χώρας όπου πρωτοεμφανίστηκε.

Τα ψηφιδωτά δάπεδα κοσμούσαν τις οικίες επιφανών αρχαίων οι οποίοι διέθεταν υψηλό γούστο.  Παράλληλα χρησιμοποιούνταν σε παλάτια, κοινόχρηστους χώρους, κτίρια, ναούς κτλ.

Ευφάνταστη αρχιτεκτονική και ψηφιδωτό συμπορεύονται για να δημιουργήσουν ένα αποτέλεσμα άρτιας αισθητικής.

Η τέχνη του ψηφιδωτού κατατάσσεται στις μνημειακές τέχνες και απαιτεί ιδιαίτερη γνώση και σπουδή για τη πρώτη ύλη της, τη ψηφίδα.  Πως αυτή τοποθετείται αλλά και ποια είναι η σχέση της με το φως.

Ψηφιδωτό είναι το διακοσμητικό έργο που γίνεται με ψηφίδες, με κομμάτια πέτρας, γυαλιού, ή ότι άλλο εμπνέει τον καλλιτέχνη, πάνω σε ένα υπόστρωμα.  Διακρίνονται σε φορητά, εντοίχια και δαπέδου.  Οι ψηφίδες οφείλουν το όνομά τους στην ψήφο, στο μικρό κομμάτι πέτρας ή κεραμικού με το οποίο ψήφιζαν στην αρχαιότητα.

Το ψηφιδωτό ονομάζεται και μωσαϊκό, διότι διακοσμούσε χώρους που ήταν αφιερωμένοι στις Μούσες, τις θεότητες, προστάτιδες των τεχνών.

Οι ψηφίδες οφείλουν το όνομά τους στην ψήφο, στο μικρό κομμάτι πέτρας ή κεραμικού με το οποίο ψήφιζαν στην αρχαιότητα.

Τα υλικά για το ψηφιδωτό είναι οι φυσικές πέτρες, τυχαία ή έντεχνα κομμένες οι ημιπολύτιμοι λίθοι, γρανίτες, βότσαλα, μάρμαρα, ψαμμίτες, αιματίτες και άλλα.  Η συλλογή τους γινότανε στα ποτάμια, τα λατομεία, τις ακτές αλλά και σε άλλους πετρογενείς τόπους.

Οι υάλινες ψηφίδες, τα σμάλτα, ώθησαν τη τέχνη του ψηφιδωτού ώστε να εξελιχθεί από μια διακοσμητική τέχνη σε μια παραστατική τέχνη έκφρασης.

Η προσθήκη πολλών χρωμάτων σε άπειρους τόνους έδωσαν την ευκαιρία στο ψηφιδωτό να ανταποκριθεί σε νέους ρόλους και  νέες απαιτήσεις.

Κεραμικά κομμάτια μπορεί επίσης να αποτελέσουν ψηφίδες χρήσιμες στο έργο του ψηφοθέτη.  Οι κεραμικές ψηφίδες χρησιμοποιήθηκαν για να συμπληρώσουν εκφραστικές και γενικότερα αισθητικές ανάγκες.

Τα βήματα της εκπαιδευτικής δραστηριότητας

Η ψηφοθέτης, Νίκη Λυρώνη, καλωσορίζει τα παιδιά στο εργαστήριό της και τα ενημερώνει εν συντομία για την ιστορική εξέλιξη της τέχνης του ψηφιδωτού από την ελληνιστική εποχή μέχρι σήμερα.

Τους παρουσιάζει έργα δικά της και το πώς μικρά διακοσμητικά αντικείμενα μπορούν να στολιστούν με τις ψηφίδες και να αποτελέσουν ένα μικρό έργο τέχνης.

Δημιουργεί στο πάγκο της έργο ψηφιδωτού δείχνοντας στα παιδιά βήμα προς βήμα τη διαδικασία της πανάρχαιας αυτής τέχνης.  Τέλος όλοι μαζί μεταφέρονται στο παιδικό εργαστήριο του Μουσείου όπου το κάθε παιδί θα γίνει ένας μικρός ψηφοθέτης για να φτιάξει το δικό του δείγμα ψηφιδωτού.  Τα υλικά διατίθενται από την ίδια τη καλλιτέχνιδα και είναι προετοιμασμένα εξ αρχής για τη γρηγορότερη και αποτελεσματικότερη εξέλιξη του εργαστηρίου.

Η ψηφοθέτης Νίκη Λυρώνη, ασχολήθηκε από πολύ νωρίς με ποικίλες εκφράσεις της λαϊκής τέχνης, παραδοσιακή υφαντική, τέχνη του ταπισερή με φυτικές βαφές κ.τλ.  Τη τέχνη του ψηφιδωτού τη διδάχτηκε από τον κο Σκανδαλάκη κορυφαίο ψηφιδογράφο.  Το καλοκαίρι του 2008 διοργάνωσε τη πρώτη προσωπική της έκθεση στο Ηράκλειο.  Σήμερα διατηρεί το εργαστήριό της στον Αρόλιθο.

ΧΩΡΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Ο χώρος εφαρμογής για το θεωρητικό μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι το εργαστήριο Ψηφιδωτού και για το πρακτικό μέρος, το Παιδικό εργαστήρι του Μουσείου. Εναλλακτικά για την πρακτική εφαρμογή του προγράμματος χρησιμοποιείτε η αίθουσα συναντήσεων.

ΗΛΙΚΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε παιδιά από Γ΄,Δ΄, Ε΄, Στ΄  Δημοτικού.

Ωστόσο μπορεί με κατάλληλες προσαρμογές να παρουσιαστεί και σε μικρότερες ηλικίες.

δείτε εδώ ένα απόσπασμα από τη δραστηριότητα  Ψηφοθετώντας

“Ψηφοθετώντας”

Λίγες ακόμη σημαντικές πληροφορίες…

• Για τη γνωριμία μας με τα παιδιά, είναι απαραίτητο να φορούν αυτοκόλλητες ετικέτες με το μικρό τους όνομα.
• Τα παιδιά καλό είναι να φορούν πρακτικά, άνετα ρούχα και παπούτσια.
• Τονίστε τους ότι είναι σωστό να ακολουθούν τον ερμηνευτή κατά τη διάρκεια του εκπαιδευτικού προγράμματος.
• Βοηθήστε τον ερμηνευτή για την ομαλή εξέλιξη του προγράμματος ή τη ανεμπόδιστη διακίνηση άλλων επισκεπτών του Μουσείου.
• Μην ξεχάσετε!!! Επικοινωνήστε ξανά με το Μουσείο 2 ημέρες πριν, για να επιβεβαιώσετε τη συμμετοχή σας.
• Θα ήταν χρήσιμο να επισκεφθείτε το Μουσείο πριν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα προκειμένου να γνωριστούμε και να συζητήσουμε απορίες σας.
• Στο Μουσείο, λειτουργεί δανειστική βιβλιοθήκη την οποία μπορείτε να συμβουλεύεστε σε περίπτωση που χρειάζεστε κάποιο υλικό.

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΑΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

• Συζητήστε με τους μαθητές σας για το Μουσείο Αγροτικής Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης.
• Τι είναι ένα Λαογραφικό Μουσείο και σε τι αποσκοπεί;
• Γιατί ονομάζεται έτσι το Μουσείο που θα επισκεφθούν, τι εκθέματα φαντάζονται ότι θα δουν.
• Εμπλουτίσετε τις διδακτικές σας ώρες με ένα κύκλο θεμάτων γύρω από την λαϊκή παράδοση της Κρήτης έτσι ώστε τα παιδιά να γνωρίσουν σταδιακά τον πλούσιο λαογραφικό μας πολιτισμό.
• Οργανώστε μια μουσειακή γωνιά σχετικά με την κρητική λαϊκή παράδοση, με βιβλία, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, φωτογραφίες με παραδοσιακές κατοικίες, αργαλειό, διάφορα είδη υφαντών, λύχνο, φανάρι ή λάμπα, σταμνί, καλάθι.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΑΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ 

• Συζητήστε με τα παιδιά την εμπειρία της επίσκεψής σας στο Μουσείο.  Χρησιμοποιήστε τα φυλλάδια που σας έχουν δοθεί για τα παιδιά για να κάνετε τις εργασίες.
• Εμπλουτίστε τη διακόσμηση της τάξης σας με τα έργα που έφτιαξαν τα παιδιά στο Μουσείο και άλλα (κολλάζ, μικρά υφαντά) και φωτογραφίες από την επίσκεψή σας στο Μουσείο.
• Επισκεφθείτε άλλα Μουσεία με παραδοσιακό κρητικό σπίτι ή παραδοσιακούς οικισμούς.
• Επισκεφθείτε παραδοσιακά εργαστήρια κατασκευής αντικειμένων οικιακής χρήσης και το εργαστήρι μιας υφάντρας ή μια σύγχρονη βιοτεχνία κατασκευής υφαντών.
• Ενθαρρύνετε τα παιδιά να έρχονται σε επαφή με την κρητική παράδοση με επισκέψεις και σε άλλα Μουσεία, με τη μελέτη λαογραφικών στοιχείων, την επαφή με την κρητική μουσική.
• Τονίστε στα παιδιά τη σπουδαιότητα της διατήρησης, της φροντίδας και της μελέτης των θησαυρών της λαογραφικής μας παράδοσης.
• Προσπαθήστε να εφαρμόσετε θεατρικό παιχνίδι ως μέσο διδασκαλίας προκειμένου τα παιδιά να βιώνουν τη κάθε κατάσταση θεατρικά και να αναπτύσσουν την αισθητική τους αγωγή μέσα από το παιχνίδι και την δράση.

Η παρουσία σας κατά τη διάρκεια του προγράμματος είναι απαραίτητη για να μπορεί να συζητηθεί στην τάξη η εμπειρία των μαθητών και για να αξιολογήσετε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου (αξιολόγηση) είναι ένας τρόπος να μαθαίνουμε από εσάς τις εντυπώσεις σας και να μελετάμε τις προτάσεις σας.  Με βάση τις παρατηρήσεις και τις υποδείξεις σας προσπαθούμε να βελτιώνουμε τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα προκειμένου να φτάνουμε στα επίπεδα που επιθυμείτε

Ελπίζουμε ότι η συμμετοχή σας στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Μουσείου Αγροτικής Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης στον Αρόλιθο, θα σας είναι ευχάριστη, ωφέλιμη και δημιουργική.

Σας ευχόμαστε καλή συνέχεια στο παιδαγωγικό σας έργο! 

ΑΡΟΛΙΘΟΣ

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΧΩΡΙΟ

11ο χλμ Παλαιάς Οδού Ηρακλείου-Ρεθύμνου T.K.71500

ΤΗΛ. 2810 821 050 εσωτερικό 239  ΦΑΞ 2810 821 051

www.arolithos.com

museum@arolithos.com