Μάρτιος-Τσαρούχης

Ο Μάρτιος θεωρείται ο πρώτος μήνας της Άνοιξης και σηματοδοτεί την αρχή της ανθοφορίας και καρποφορίας της φύσης! Πήρε το όνομα του από το λατινικό όνομα του θεού Άρη (Mars = Άρης) και είναι ο πρώτος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου.

Η θέση του Μαρτίου ως του πρώτου μήνα του έτους παλαιότερα συνετέλεσε, ώστε η πρώτη ημέρα του να έχει την σημασία της Πρωτοχρονιάς στο λαϊκό καλεντάρι, με πλήθος εθίμων μαγευτικού χαρακτήρα. Έτσι,την 1η Μαρτίου σε πολλά μέρη συνήθιζαν να δίνουν σημασία στο ποδαρικό, να ραντίζουν το σπίτι με νερό, να σπάνε πήλινα αντικείμενα ή να ρίχνουν έξω από το σπίτι.

Σε ορισμένα μέρη της Κρήτης μαστίγωναν συμβολικά με χλωρά κλαδιά ανθρώπου και ζώα, πιστεύοντας ότι τους μεταδίδουν την θαλερότητα που έχουν τα κλαδιά αυτά.

Στην Κρήτη επίσης,  οι καλαντιστάδες κρατούσαν ένα καλάμι, έβαζαν ένα άλλο (μικρότερο) καλάμι σταυροειδώς πάνω στο πρώτο ώστε να σχηματιστεί σταυρός και πάνω του κρεμούσαν κλαδιά δέντρων, λουλούδια της εποχής, αλλά και γεννήματα της γης: κεφαλές σιταριού και κριθαριού, αμύγδαλα, κουκιά κ.ά. μαζί με ασπροκόκκινη κλωστή. Αυτό λεγόταν καλαντίστρα. Τα παιδιά, πριν τελειώσουν τα κάλαντα σκορπούσαν μαργαρίτες σε κάθε σπίτι και συμπλήρωναν:

«Όξω ψύλλοι και κοργιοί

όφηδες και μποντικοί

κολισαύρες και λιακόνια

να γυρίζετε στ’ αόρια».

Οι καλαντίστρες του Μάρτη όπως κι αυτές του Λαζάρου και της Μ. Παρασκευής, παρέμεναν στα σπίτια των παιδιών που τις κρατούσαν μέχρι το βράδυ της Ανάστασης. Το Μεγάλο Σάββατο τις έβαζαν πάνω στο σωρό με τα ξύλα όπου έκαιγαν τον Ιούδα.

Ο Μάρτης ή Μαρτιά(ασπροκόκκινο βραχιολάκι) είναι ένα παμπάλαιο έθιμο, με βαλκανική διασπορά. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν μια κλωστή, την Κρόκη, στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.

βραχιόλι-μάρτης

Από τη 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον Μάρτη ή Μαρτιά. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο Μάρτης προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν. Τον φτιάχνουν την τελευταία μέρα του Φλεβάρη και τον φορούν την πρώτη μέρα του Μάρτη, πριν βγουν από το σπίτι.

Ο Μάρτιος είναι άρρηκτα δεμένος με τη Σαρακοστή, τη μεγάλη νηστεία πριν από το Πάσχα. Σχετική και η παροιμία «Δεν λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή» ή «Λείπει ο Μάρτης με τη Σαρακοστή»; που λέγεται για άτομα που παρευρίσκονται ή αναμειγνύονται παντού. Τον Μάρτιο είναι η επέτειος της Ελληνικής Εθνεγερσίας με την κήρυξη της Επανάστασης του 1821 την 25η του μηνός. Η επέτειος καθιερώθηκε το 1838 για να συμπέσει με τη μεγάλη εορτή της Χριστιανοσύνης, τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

Ο άστατος καιρός είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του Μάρτη, του Γδάρτη και Παλουκοκαύτη, όπως έλεγαν το Μάρτιο τα παλιά χρόνια , που τα σπίτια ζεσταίνονταν με τζάκια και ξυλόσομπες.

Τον λέγανε και Δίγαμο: «Ο Μάρτης έχει δύο γυναίκες, τη μία πολύ όμορφη και φτωχή, την άλλη πολύ άσχημη και πολύ πλούσια. Ο Μάρτης κοιμάται στη μέση. Όταν γυρίζει από την άσχημη, κατσουφιάζει, μαυρίζει και σκοτεινιάζει όλος ο κόσμος. Όταν γυρίζει από την όμορφη, γελάει, χαίρεται και λάμπει όλος ο κόσμος». Γι’ αυτό και η παροιμία λέει: «Ο Μάρτης πότε κλαίει και πότε γελάει». 

Επίσης ονομάζεται Βαγγελιώτης λόγω της γιορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Επειδή είναι άστατος λέγεται Πεντάγνωμος. «Ο Μάρτης ώρα βρέχει και χιονίζει κι ώρα μαρτολουλουδίζει».

 Παροιμίες για τον Μάρτη

Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.

Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης. Τα παλιόβοϊδα τα γδέρνει, τα δαμάλια τα παιδεύει.

Από τον Μάρτη πουκάμισο, από τον Αύγουστο σεγκούνι (παλτό). 

Κάλλιο Μάρτη καρβουνιάρη, παρά Μάρτη καψαλιάρη.

Κάλλιο Μάρτη στις γωνιές, παρά Μάρτη στις αυλές.

Ο Μάρτης βρέχει κι ο θεριστής χαίρεται.

Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.

Αν μη τι άλλο ο Μάρτης είναι ο μήνας που υποδέχεται την άνοιξη και μικροί και μεγάλοι τον περιμένουν με ανοιχτές αγκάλες! 

Τέτοιες ανοιξιάτικες μέρες το χωριό μας είναι ιδανικό για χαλαρούς περιπάτους, επαφή με τη φύση και φυσικά για καλό φαγητό! Καλό μήνα και καλή άνοιξη σε όλους!

πληροφορίες: 2810-821050 και info@arolithos.com/www.arolithos.com